Een doodgewone jongen zoals één van zijn liederen heette, was Bram Vermeulen allerminst. Bram was een veelzijdige creatieveling met veel talenten. Naast zingen en liederen schrijven, schilderde, dichtte, acteerde en regisseerde hij. 75 jaar geleden werd Bram geboren. In dit artikel staat Bram de muzikant centraal. Hij is de maker en zanger van klassieke liederen als De Wedstrijd, Testament, Politiek en De Steen. Een man, een piano en indringende teksten.
Bram Vermeulen in 10 liederen gaat over zijn leven: zoals de verhouding met zijn vader, volleybal spelen op het hoogste niveau, het cabaret met Nederlands Hoop in Bange Dagen, zijn solocarrière, de liefde, de Eerste Wereldoorlog en zijn dood.
De tien liederen met een quote uit de tekst, de videoclip en de toelichting..
1) Het lied: De Wedstrijd: over Bram en zijn vader
Quote: “Pappa kijk dan naar mij. Toen hij eindelijk keek was alles voorbij”
Bram werd geboren in oktober 1946 in Den Haag als zoon van een ambtenaar en als de jongste van drie kinderen. Hij groeide op in een milieu dat hij omschreef als degelijk, burgerlijk en sociaaldemocratisch. Zijn relatie met zijn vader was stroef. Bram was een getalenteerde volleyballer, maar zijn vader heeft nooit een volleybalwedstrijd van zijn zoon bezocht. Plezier was volgens zijn vader belangrijker dan de prestatie. Bram schreef er het lied De Wedstrijd over. Over een zoon die zijn vader zo graag wil laten zien wat hij kan zodat zijn vader trots op hem kan zijn. Zijn vader begrijpt de roep om aandacht van Bram niet.
2) Het lied: De Beuk Erin II: over succesvol zijn in het volleybal
Quote: “Het baant in mij, het barst in mij, Het bonkt in mij, het beukt in mij”
Gymnastiek docent Cees van Zweden op het Montessori Lyceum in Den Haag ontdekte het balgevoel van Bram op 13-jarige leeftijd. Door veel te trainen werd Bram een zeer goede en prestatiegerichte volleyballer. Al op zijn 16e jaar werd hij spelverdeler van het Nederlands volleybalteam. Op zijn 22e werd Vermeulen uitgeroepen tot de beste speler van West-Europa. Hij speelde 53 interlands. Zijn coach Hidde van der Ploeg herinnerde Bram als een winnaar die tot het uiterste ging. In 1969 stopte hij met volleybal vanwege het succes van Neerlands Hoop in Bange Dagen.
3) Het lied: De Beuk Erin I: over Bram en Freek in Neerlands Hoop In Bange Dagen
Quote: “Alles moet weg en dat is pas het begin”
In 1965 ging Vermeulen psychologie studeren in Amsterdam. Bram was een stadsjongen, zelfverzekerd met een grote mond. In de studententijd leerde hij Freek de Jonge kennen. Met Freek en Johan Gertenbach vormden ze het trio Cabriolet. Zonder veel succes stopten ze.
Bram ging met Freek door onder de naam Neerlands Hoop In Bange Dagen en ze traden op in het theater. Het duo Bram en Freek verwoordde het linkse progressieve geluid in de jaren ’70. Neerlands Hoop was maatschappijkritisch, grof en lawaaierig. Met harde teksten en rocknummers werd de vaderlandse cabaret-wereld wakker geschud. Ze zetten zich af tegen de gevestigde orde. De energieke Freek was de blikvanger. Met hoge snelheid vuurde Freek de grappen op het publiek af. Bram was de pianist en componeerde de muziek. Bram schikte zich in de rol van aangever en begeleider. De liederen waren gebaseerd op rock ’n roll en niet op het Franse chanson.
Neerlands Hoop werd bejubeld door de voorstanders, en verguisd door de tegenstanders die deze vorm van cabaret te grof vonden. Zo had cabaretier Wim Kan het over Dram en Preek. Er was geen tussenweg, je vond Neerlands Hoop geweldig of verschrikkelijk.
Het eerste couplet van het nummer:
“En als ik niet meer huil als ik de nevel zie boven de stille velden
Hoe de zon zijn stralen breekt uit gaten in de lucht
Hoe vogels strepen trekken in hun vlucht
Als ik daarvan niet meer huil, wil ik dan nog wel bestaan?“
4) Het lied: Leeg: over de Breuk in Neerlands Hoop
Quote: “Want het is leeg, leeg, leeg ’t Is leeg in zijn hart. Alles is leeg, alles is leeg en zwart”
In 1979 stopte Freek de Jonge na 12 jaar plotseling met Neerlands Hoop. Het was een flinke klap voor Bram die lang na dreunde. Bram werd gezien als de muzikale begeleider en aangever voor Freek. Na de breuk van Neerlands Hoop ging Vermeulen de popmuziek in. Het Neerlands Hoop verleden zou hem nog jaren parten spelen. Hij werd voortdurend herinnerd aan de schaduw van zijn wederhelft. In tegenstelling tot Freek die als cabaretier snel furore maakte met zijn solovoorstellingen. Bram was zoekende: hij dronk en snackte en verleende zijn medewerking als presentator aan een “fout” televisieprogramma van Veronica. Het duurde voor Bram een tijd voordat hij zijn vorm vond.
5) Het Lied: Alles is voor niets geweest: Over De Toekomst en Oom Bram en de Neefjes
Quote: “De strijd is niet voorbij Ik merk alleen, hoe langer het duurt. Dat ik steeds meer vecht tegen mij”
Bram ontwikkelde zich tot een gewaardeerde liedjeszanger met een eigen oeuvre met cabaret achtige rock. Met zijn rauwe, schurende stem zong hij intieme teksten. Hij wilde een boodschap overbrengen. Hij dook met De Toekomst als één van de eerste Nederlandstalige bands het vaderlandse clubcircuit in. Bram Vermeulen en De Toekomst bestond uit Neerlands Hoop gitarist Jan de Hondt en leden van de band Pee Wee and the Specials. In 1982 ging hij door onder de naam Oom Bram en de Neefjes. Door de theaterkritiek werd hij genegeerd. De poprecensenten haalden hun neus op voor iemand uit de cabarethoek. Bram vond dat hij als dertiger te oud was voor de popmuziek en er zijn ei onvoldoende in kwijt kon.
“Bij het zingen in een rock ’n roll band maakt het niet uit wat je zingt zolang het maar overtuigend klinkt en meegezongen kan worden,” aldus Vermeulen. Bram was bezig met popmuziek, met wisselend en vooral voor Bram niet bevredigend succes.
6) Het lied: Boven op de berg: over het levenslied en theater
Quote: “Je bent nooit alleen zolang je samen met jezelf bent”
In 1984 begon hij met theater optredens door het hele land en later ook in België. Hij zocht het in het genre van het betere levenslied en maakte soloprogramma’s en werkte regelmatig met zijn favoriete muzikanten.
Bram begon zijn vorm te vinden als zanger-dichter. Hij kon zichzelf en de wereld om hem heen beter duiden in woorden. Zijn liederen waren geen meezingers. Ze waren beschouwend van aard. Brams kleinkunst kant kwam steeds meer tot wasdom. Boven op de berg gaat over houden van jezelf. Een van de beste nummers van Bram Vermeulen.
In Nederland werd hij gevolgd door een kleine schare van liefhebbers. In Vlaanderen waar een sterke luisterlied/chanson traditie bestaat, werd de emotionele zanger veel meer op waarde geschat dan in Nederland. Sinds 2000 toerde hij met veel succes door Vlaanderen.
In de jaren 90 raakte hij geïnteresseerd in de spirituele kant van het leven. Bram was bezig met zaken tussen hemel en aarde zoals de antroposofie, de kwantummechanica, de elementaire deeltjes en reïncarnatie.
Het waren programma’s met titels als Tussen Hemel en Aarde (van het Werktheater), Dans met mij, Vriend & Vijand, Achter mijn ogen, Tijd, Polonaise, Oorlog aan den oorlog en Zonder titel.
7) Het lied: Woorden: over de teksten van Bram
Quote: “Dus ik zing stom mijn mooie woorden. In de maat en keurig op rijm”
Na de periode met Neerlands Hoop en de popmuziek met de bands De Toekomst en Oom Bram en De Neefjes ging hij terug naar het theater. Hij trad solo en met bevriende muzikanten op. De kleinkunst kant van Bram kwam steeds meer tot ontwikkeling. Met Rode Wijn (1988) geproduceerd door Boudewijn de Groot leverde Bram een sterk album af. Er zouden nog meer dan tien soloalbums volgen.
Zijn teksten waren beschouwend en filosoferend. Hij kon een verhaal zingend met veel emotie brengen. Zijn nummers gingen over zorgen, eenzaamheid, pijn, overeind blijven in een harde wereld, ouder worden, relatieproblemen, echtscheiding en verliefdheid. Als een blanke blues artiest observeerde hij het leven, de mensen en de dagelijkse beslommeringen en maakte er tijdloze liedjes van.
8) Het lied Laat dit nooit overgaan: over Bram en de liefde
Quote: “Nu mag je nooit meer gaan, eenzaam is voortaan een stap bij jou vandaan”
Bram bezong de liefde en daarbij had hij het niet over rozenblaadjes, maneschijn of gebroken harten. Liefdesverklaringen gezongen door de man met een grote mond maar met een klein hart, die in de muziek de uitweg vond om te zeggen en te zingen wat hij voelde.
In Laat dit nooit overgaan bezong Bram de eeuwige liefde: “Ach, liefde, ach, lieve. Dit is zo goed dat het pijn doet.“
Er waren twee vrouwen met wie Bram langdurige relaties heeft gehad. De eerste was Titia Kiewit de Jonge, zijn jeugdliefde. Tijdens dit huwelijk werden de dochters Tamara en Katarina geboren. In de jaren ´80 leerde Bram actrice Shireen Strooker bij het Werktheater in Amsterdam kennen. Zij werd Brams tweede grote liefde, steun en toeverlaat tot aan zijn dood.
Het nummer Rode wijn is het verhaal van een teloorgegane relatie en de man die opnieuw moet beginnen. Hij wordt bijgestaan door zijn beste vriend op dat moment, de rode wijn.
“Het bed is ’s nachts maar half beslapen De helft van m’n boeken nam ze mee. De helft van m’n salaris is ruim voldoende. Slapen doe ik nu voor twee.“
9) Het lied: De Eeuwige Soldaat: over de fascinatie voor de oorlog
Quote: “De jongen is soldaat. Een soldaat van duizend jaar”
Na een bezoek aan de slagvelden van Ieper en Verdun werd Bram overvallen door emoties. Hij interviewde een Belgische veteraan. De Belg sprak plat Westhoeks, een dialect dat over het algemeen voor Nederlanders volledig onverstaanbaar is. Tot verbijstering van de aanwezigen stelde Bram Vermeulen zijn vragen in hetzelfde dialect en kon hij de veteraan goed verstaan. Bram was ervan overtuigd dat hij er zelf bij was geweest tijdens de Eerste Wereldoorlog. Bram zou een Waalse officier zijn geweest, in een eerder leven. Hij was kilometers verwijderd van het slagveld, dronk wijn en joeg jonge onschuldige soldaten de dood in. Door deze ervaring geloofde hij in reïncarnatie en was Bram niet meer bang voor de dood. Bram maakte een tv documentaire over de Grote Oorlog onder de titel: Duizend bommen en granaten. Met het theaterprogramma Mannen Maken Oorlog toerde hij samen met Wigbert van Lierde door de Vlaamse theaters.
10) Het lied: Testament: over zijn plotselinge dood
Quote: “Dood ben ik pas als jij me bent vergeten”
Bram Vermeulen had een groot hart dat plotseling ophield met kloppen in zijn slaap tijdens een vakantie in Toscane. Hij overleed op 4 september 2004 op 57-jarige leeftijd.
Hij was de muzikale vernieuwer met cabarock met nummers die geënt waren op rock ´n roll in plaats van op het Franse chanson zoals dat gebruikelijk was in het Nederlandse cabaret. Na de periode van Neerlands Hoop koos Bram voor de popmuziek. Hij vond daarna zijn definitieve vorm als bebaarde troubadour met songs vol doordachte persoonlijke teksten in het theater.
Bram Vermeulen was met Peter Koelewijn en Boudewijn de Groot één van de grondleggers van de Nederlandstalige popmuziek.
Zijn invloed
Zijn invloed was hoorbaar bij bands uit de jaren “80 als Bots, Doe Maar, Drukwerk en The Scene. Thé Lau speelde in De Neerlands Hoop Expres. Bram bemoeide zich ook muzikaal met het gezelschap NUHR (Niet Uit Het Raam). Naast zijn muziekvoorstellingen was Bram te zien in de producties van het Werktheater. Een grote inspirator.
Bram Vermeulen was van grote invloed op de chansonniers, zoals Peter Heerschop, Thijs Boontjes, Paul De Munnik en rapper Akwasi. Hij regisseerde ook cabaretvoorstellingen van Theo Maassen en NUHR.
Dagboek
Een pagina in het dagboek van Bram ontdekt na zijn dood in 2004:
Als alle gestolde tijd
Omgezet in daden
Wijsheid was geworden
Zou dit het laatste boekje zijn
Dan zou ik het sluiten
Mijn armen spreiden
En wegvliegen van de grond
Naar nieuwe avonturen
Ik zou nog even omkijken
Naar de aarde beneden
De mensen zien krioelen
Ik was een van hen daar
Maar dan zou ik mij verwaaien
Als wind met de wind
En ze daar beneden
Even verkoeling geven
Bram wilde in alles tot het uiterste gaan. Hij vertolkte kleine en grote waarheden van het leven treffend in woord en klank. Een groot kleinkunstenaar die gevoelens kon vertalen in mooie muziek die raakte. Een echte verhalenverteller. Als je zoveel nummers met anderen kunt delen zoals Bram heeft gedaan, dan heb je veel stenen verlegd.
Het rauwe stemgeluid, de intentie en passie waar mee Bram zijn liederen zong, zullen in onze herinnering blijven.
Discografie:
Met Neerlands Hoop:
Live in Wadway (1971) – Neerlands Hoop in Panama (1972) – Weerzien in Panama (1973) – Plankenkoorts (Holland Festival, 1972) – Neerlands Hoop Express (1973) – Neerlands Hoop Ingenaaid & Gebonden (boekenweekprogramma, 1975) – 28 Liedjes Van Bram En Freek (1975) – Een kannibaal als jij en ik (1975) – Neerlands Hoop Interieur (1977) – Heimwee naar Holland (1978) – Ik ben volmaakt gelukkig (1978) – Bloed aan de paal (Argentinië-actie, 1978) – Offsmboet Ippq dpef (Neerlands Hoop Code, 1979) – De toetjes (1980) – Neerlands Hoop verzamel-cd (1993)
Bram Vermeulen en De Toekomst:
Bram Vermeulen en De Toekomst (1980) – Doe het niet alleen (1981) – Tegen de tijd (1982)
Solo:
Bram Vermeulen (1983) – Rode wijn (1988) – Dans met mij (1989) – Vriend & Vijand (1991) – Achter mijn ogen (1993) – Tijd (1995) – Polonaise (1996) – Vermeulen weet het beter (1998) – De beuk erin (1999) – Oorlog aan de oorlog (2000) – Voltooid Verleden Tijd (2000) – De Verzameling (2002) – De mannen (2003)
Verzamelingen:
Triple Best Of (2012)
Boek: Het eeuwig jongenshart: dagboeken van Bram Vermeulen / Samengesteld door Just Enschedé. Nijgh & Van Ditmar, 2021. ISBN: 9789038811024
Een keuze uit zijn dagboeken die hij 20 jaar bijhield van zijn twee dochters Tamara en Katarina en de manager van Neerlands Hoop: Just Enschedé.
Link
Website: http://www.bramvermeulen.nl/
Bram Vermeulen in 10 liederen is een blog van © Pieterjan Brands, september 2024